Տարիներ շարունակ Ռոբերտ Քոչարյանի անունը Հայաստանի հասարակական և քաղաքական կյանքում հնչում էր ոչ միայն որպես նախկին նախագահի անուն, այլ նաև որպես ազդեցիկ գործչի, որի շուրջ մշտապես պտտվում էին մեծ գումարներ, կնքված գործարքներ և գաղտնիությամբ պատված հարստություն։ Սակայն վերջին իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ լռության շրջանն ավարտվել է։ Պաշտոնական աղբյուրների համաձայն՝ Քոչարյանի ողջ գույքը բռնագանձվել է, և խոսքը միլիոնների մասին չէ, այլ միլիարդների։

Այս տեղեկությունը իսկական շոկ էր հասարակության համար։ Տարիներ շարունակ շրջանառվում էին միայն ենթադրություններ, սակայն այժմ փաստաթղթերը մի փոքր բացում են այն վարագույրը, որի հետևում թաքնված էր հսկայական կարողություն։ Գույքի ծավալն ու արժեքը ստիպում են անգամ փորձառու տնտեսագետներին վերանայել իրենց պատկերացումները նախկին իշխող էլիտայի իրական ֆինանսական հզորության մասին։

Բռնագանձված գույքի ցանկը ներառում է տասնյակ անշարժ գույքի օբյեկտներ՝ Երևանում և մարզերում։ Խոսքը շքեղ առանձնատների, բազմահարկ բնակելի շենքերի, գրասենյակային տարածքների և հողատարածքների մասին է, որոնց մի մասը գտնվում է մայրաքաղաքի ամենաթանկ թաղամասերում։ Նախնական գնահատականներով՝ միայն անշարժ գույքի շուկայական արժեքը կարող է գերազանցել մի քանի հարյուր միլիոն դոլարը։ Սակայն սա ընդամենը սառցաբեկորի գագաթն է։ Ցանկում ընդգրկված են նաև բանկային հաշիվներ՝ ինչպես Հայաստանի ներսում, այնպես էլ արտասահմանյան ֆինանսական հաստատություններում։ Այդ հաշիվներից մի քանիսը տարիներ շարունակ գտնվել են իրավապահ մարմինների հասանելիությունից դուրս՝ բարդ ֆինանսական սխեմաների և միջնորդական մեխանիզմների կիրառման շնորհիվ։

Հատուկ ուշադրություն են գրավում նաև ձեռնարկությունների ակտիվները։ Խոսքը էներգետիկայի, շինարարության, հանքարդյունաբերության և ծառայությունների ոլորտներում գործող խոշոր ընկերությունների բաժնետոմսերի մասին է։ Այդ ընկերություններից մի քանիսը տարիներ շարունակ ստացել են խոշոր պետական պատվերներ՝ առանց իրական մրցակցության, ինչը ներկայում դարձել է լուրջ իրավական քննության առարկա։

Հասարակության մեջ ամենամեծ վրդովմունքը առաջացնում է այն փաստը, որ այս հսկայական կարողությունը կուտակվել է այն տարիներին, երբ հազարավոր ընտանիքներ ապրում էին աղքատության եզրին, իսկ երկիրը գտնվում էր խորը սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամի մեջ։ Շատերի համար սա արդեն ոչ միայն իրավական, այլ նաև բարոյական հարց է։

Իրավապահ մարմինները խոստանում են, որ գործընթացը չի սահմանափակվի միայն կալանքներով։ Ծրագրավորվում է մանրակրկիտ ուսումնասիրել գույքի ձեռքբերման բոլոր աղբյուրները, բացահայտել հնարավոր ապօրինի ծագումը և անհրաժեշտության դեպքում ապահովել դրա վերադարձը պետությանը։

Այս գործը կարող է դառնալ պատմական նախադեպ Հայաստանի համար։ Այն ցույց է տալիս, որ նույնիսկ ամենաազդեցիկ նախկին պաշտոնյաները չեն կարող անսահման ժամանակ մնալ օրենքից դուրս։ Հասարակությունը սպասում է ոչ միայն ցուցակների հրապարակմանը, այլ նաև իրական պատասխանատվության։

Ցանկը դեռ ամբողջությամբ հրապարակված չէ։ Եվ հենց դա է առաջացնում ամենամեծ մտահոգությունը։ Եթե արդեն հրապարակված տվյալները խոսում են միլիարդների մասին, ապա էլ ի՞նչ կարող է դեռ թաքնված մնալ ստվերում։ Պատասխանը, ըստ երևույթին, դեռ առջևում է։

Տարիներ շարունակ Ռոբերտ Քոչարյանի անունը Հայաստանի հասարակական և քաղաքական կյանքում հնչում էր ոչ միայն որպես նախկին նախագահի անուն, այլ նաև որպես ազդեցիկ գործչի, որի շուրջ մշտապես պտտվում էին մեծ գումարներ, կնքված գործարքներ և գաղտնիությամբ պատված հարստություն։ Սակայն վերջին իրադարձությունները ցույց են տալիս, որ լռության շրջանն ավարտվել է։ Պաշտոնական աղբյուրների համաձայն՝ Քոչարյանի ողջ գույքը բռնագանձվել է, և խոսքը միլիոնների մասին չէ, այլ միլիարդների։

Այս տեղեկությունը իսկական շոկ էր հասարակության համար։ Տարիներ շարունակ շրջանառվում էին միայն ենթադրություններ, սակայն այժմ փաստաթղթերը մի փոքր բացում են այն վարագույրը, որի հետևում թաքնված էր հսկայական կարողություն։ Գույքի ծավալն ու արժեքը ստիպում են անգամ փորձառու տնտեսագետներին վերանայել իրենց պատկերացումները նախկին իշխող էլիտայի իրական ֆինանսական հզորության մասին։

Բռնագանձված գույքի ցանկը ներառում է տասնյակ անշարժ գույքի օբյեկտներ՝ Երևանում և մարզերում։ Խոսքը շքեղ առանձնատների, բազմահարկ բնակելի շենքերի, գրասենյակային տարածքների և հողատարածքների մասին է, որոնց մի մասը գտնվում է մայրաքաղաքի ամենաթանկ թաղամասերում։ Նախնական գնահատականներով՝ միայն անշարժ գույքի շուկայական արժեքը կարող է գերազանցել մի քանի հարյուր միլիոն դոլարը։ Սակայն սա ընդամենը սառցաբեկորի գագաթն է։ Ցանկում ընդգրկված են նաև բանկային հաշիվներ՝ ինչպես Հայաստանի ներսում, այնպես էլ արտասահմանյան ֆինանսական հաստատություններում։ Այդ հաշիվներից մի քանիսը տարիներ շարունակ գտնվել են իրավապահ մարմինների հասանելիությունից դուրս՝ բարդ ֆինանսական սխեմաների և միջնորդական մեխանիզմների կիրառման շնորհիվ։

Հատուկ ուշադրություն են գրավում նաև ձեռնարկությունների ակտիվները։ Խոսքը էներգետիկայի, շինարարության, հանքարդյունաբերության և ծառայությունների ոլորտներում գործող խոշոր ընկերությունների բաժնետոմսերի մասին է։ Այդ ընկերություններից մի քանիսը տարիներ շարունակ ստացել են խոշոր պետական պատվերներ՝ առանց իրական մրցակցության, ինչը ներկայում դարձել է լուրջ իրավական քննության առարկա։

Հասարակության մեջ ամենամեծ վրդովմունքը առաջացնում է այն փաստը, որ այս հսկայական կարողությունը կուտակվել է այն տարիներին, երբ հազարավոր ընտանիքներ ապրում էին աղքատության եզրին, իսկ երկիրը գտնվում էր խորը սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամի մեջ։ Շատերի համար սա արդեն ոչ միայն իրավական, այլ նաև բարոյական հարց է։

Իրավապահ մարմինները խոստանում են, որ գործընթացը չի սահմանափակվի միայն կալանքներով։ Ծրագրավորվում է մանրակրկիտ ուսումնասիրել գույքի ձեռքբերման բոլոր աղբյուրները, բացահայտել հնարավոր ապօրինի ծագումը և անհրաժեշտության դեպքում ապահովել դրա վերադարձը պետությանը։

Այս գործը կարող է դառնալ պատմական նախադեպ Հայաստանի համար։ Այն ցույց է տալիս, որ նույնիսկ ամենաազդեցիկ նախկին պաշտոնյաները չեն կարող անսահման ժամանակ մնալ օրենքից դուրս։ Հասարակությունը սպասում է ոչ միայն ցուցակների հրապարակմանը, այլ նաև իրական պատասխանատվության։

Ցանկը դեռ ամբողջությամբ հրապարակված չէ։ Եվ հենց դա է առաջացնում ամենամեծ մտահոգությունը։ Եթե արդեն հրապարակված տվյալները խոսում են միլիարդների մասին, ապա էլ ի՞նչ կարող է դեռ թաքնված մնալ ստվերում։ Պատասխանը, ըստ երևույթին, դեռ առջևում է։