«Ոչինչ չերաշխավորող թղթի կտոր՝ 2026 թ. ընտրությունների ժամանակ ժողովրդի առաջ թափահարելու համար», «Ադրբեջանի պարտադրած հերթական զիջումների հլու կատարում», «ժողովրդի թիկունքում հերթական ծածուկ, գաղտագողի գործարք»…

Այս և նույնաբովանդակ կանխատեսումներ են հնչում Վաշինգտոնում տեղի ունենալիք հանդիպման վերաբերյալ։ Վաշինգտոնում, հիշեցնենք, նախատեսված է վարչապետ Փաշինյանի երկկողմ հանդիպումը Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների նախագահի հետ՝ Հայաստան-ԱՄՆ ռազմավարական գործընկերությունը խորացնելու նպատակով։ Փաշինյանը կհանդիպի նաև ԱՄՆ նախագահի և Ադրբեջանի նախագահի հետ։ Եռակողմ հանդիպումը, ինչպես պաշտոնական հաղորդագրության մեջ է նշված, միտված է տարածաշրջանում խաղաղության, բարօրության և տնտեսական համագործակցության առաջմղմանը։ Ըստ ոչ պաշտոնական՝ փորձագիտական աղբյուրների հաղորդման՝ ԱՄՆ-ում հանդիպման արդյունքներով նախատեսվում է խաղաղության համաձայնագրի, ինչպես նաև կապուղիների ապաշրջափակման վերաբերյալ փոխըմբռնման հուշագրի կամ հայտարարության ստորագրում։

«Հուշագիր» տերմինն էլ, ըստ էության, խաղաղության օրակարգը կասկածի տակ դնող, եթե չասենք՝ ծանակող ու մերժող, ռազմահայրենասիրական մաքսիմալիզմով տառապող ընդդիմությանը առիթ է տվել ավանսով, կանխավ «դատարկ թուղթ» համարելու բանակցությունների ընթացքում ստորագրվելիքը՝ առանց տեղյակ լինելու դրա բովանդակությանը։ Ընդդիմադիր տարբեր գործիչների հանրային այս կանխակալ, այսպես ասած՝ «սաֆրոնովյան ոճի» արձագանքները մեզ հիշեցրին Խորհրդային Միության տարիներին հայտնի դարձած մի արտահայտություն՝ «չեմ կարդացել, բայց դատապարտում եմ»։ ԽՍՀՄ գրողների միության նիստերից մեկի ժամանակ գրականագետներից մեկը՝ Անատոլի Սաֆրոնովը, Բորիս Պաստեռնակի «Դոկտոր Ժիվագո» վեպի մասին, որը համարվել էր «սոցիալիստական ռեալիզմի սկզբունքներից շեղված», ասել էր. «Չեմ կարդացել, բայց դատապարտում եմ»:

«Հաշվի առնելով այն դավադիր գաղտնիության մթնոլորտը, որը ստեղծել է Փաշինյանը (ով, ի դեպ, խոստանում էր ժողովրդի թիկունքում որևէ թուղթ չստորագրել, որևէ համաձայնություն չկայացնել), հնարավոր չէ 100% վստահությամբ ասել, թե ինչ թուղթ է սեղանին դրված»,- Ֆեյսբուքում գրել է «Հայաստան» խմբակցության պատգամավոր Արթուր Խաչատրյանն ու մասնավորապես հավելել. «Փաշինյանը կստանա Ալիևի ստորագրությունը մի թղթի տակ, որի վրա կա «խաղաղություն» բառը։ Դրանով նա կգնա ընտրությունների ու կհայտարարի, որ խաղաղություն հաստատել է, մնում է ամրապնդել։ Ադրբեջանը Հայաստանով «անխոչընդոտ անցման իրավունք», այսինքն՝ միջանցք կստանա։ Կարևոր չէ, թե ով է երկաթուղին կառուցելու, կարևորն այդ տարածքի իրավական կարգավիճակն է և տարածքի տնօրինման/օգտագործման իրավունքը։ Ֆորմալ առումով միջանցքը կհամարվի Հայաստանի մաս, բայց իրականում Հայաստանի ինքնիշխանությունը կլինի սահմանափակ, զուտ ձևական։ …Փաշինյանի շահերը հակասում են Հայաստանի շահերին ու ամբողջապես համընկնում են Ադրբեջանի շահերի հետ։ Փաշինյանը պետք է հեռանա…»։

Մեծ է գայթակղությունը Խաչատրյանին պատասխանելու իր ասածի հանգույն՝ այդ ընդդիմության շահերն են հակասում Հայաստանի շահերին և ամբողջապես համընկնում են օտար պետության շահերի հետ, հետևապես՝ ընդդիմությունը պետք է 2026-ի ընտրությունների միջոցով հեռացվի խորհրդարանից։ Բայց, անկեղծ ասծ, զարմացած ենք, թե ինչպես է Խաչատրյանի «բերանից գնում» թղթի կտոր համարել մի փաստաթուղթ, որը, դատելով նրա նկարագրածից, ահագին լուրջ թուղթ է, որը ստորագրելու դեպքում, ինչպես ասում են, ստորագրողից մեկ կտորը «ստորագրիչը» կմնա։ Ասել կուզի՝ Փաշինյանը չի հասնի մինչև գալիք ընտրություններ, որ մի բան էլ՝ ինչ-որ թուղթ թափահարի կամ չթափահարի։ Փաշինյանի ու նրա թիմի այս ողջ ընթացքում տված կռիվը իրենց՝ խաչատրյանների բերանով գեներացվող «Զանգեզուրի միջանցք»-ի տրամաբանությամբ ՀՀ-ից և ոչ մի սանտիմետր չտալն է՝ միաժամանակ կողմ լինելով ՀՀ-ն դարձնել տարանցիկ երկիր և՛ տարածաշրջանային, և՛ համաշխարհային առումով։

Ընդդիմության երկերեսանիությունն, իրոք, սահմաններ չի ճանաչում։ Սա այն նույն ընդդիմությունն է, նկատենք, որը Փաշինյանին մեղադրում էր և է ԼՂ կոնֆլիկտի շուրջ ընթացած բանակցություններից «ինքն իրեն դուրս դնելու, բանակցությունները տապալելու» և «պատերազմ հրահրելու մեջ» (այս հակահայկական մտքի հեղինակը Ռ. Քոչարյանն է), ավելին՝ անընդհատ թմբկահարում է, թե 2019-ին մերժեց ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի կողմից ներկայացված «գյոզալական» առաջարկը, մի ամբողջ ժողովրդի գլխին փաթաթեց սեփական «կործանարար զրոյական կետն» ու Ադրբեջանին այլ ելք չթողեց, քան հարցը պատերազմի միջոցով լուծելը (այս հակապետական մառազմը հերքելուն բազմաթիվ հրապարակումներ ենք նվիրել)։ Ընդդիմադիր այս նույն՝ նախկին նախագահների հետ աֆիլացված շրջանակն այսօր, փաստորեն, Փաշինյանին մեղադրում է վերը նշված գործողությունների հակառակն անելու մեջ։ Ի մասնավորի՝ խաղաղության հասնելու համար բանակցային ցանկացած դիվանագիտական հարթակ օգտագործելու, Ադրբեջանի հետ բանակցային գործընթացը ոչ թե փակուղի մտցնելու, միտումնավոր սառեցման տանելու, այլ պրոցեսը դինամիկ պահելու և այսպիսով պատերազմը որպես «բանակցային դատարկ սեղանի» այլընտրանք դիտարկելու «կոզիրից» Ալիևին զրկելու մեջ։ Ընդդիմության ուզածը երևի այն է, որ Հայաստանը դիմի արկածախնդրության՝ ինքն իրեն դուրս դնելով խաղաղության գործընթացից, խոսի ռևանշիզմի լեզվով ու գերի դառնա սնոտի առավելապաշտությանը, Շուշին ու Հադրութը հետ բերելու մասին կենացներ քոքի (չէ՞ որ այդ մասին նշել է 2021 թ. նախընտրական ծրագրում)՝ գումարած Մուշն ու Արդահանը, մի խոսքով, նոր ավեր ու փորձանք բերի իր գլխին՝ ստիպելով ՌԴ-ին հիշել իր ռազմավարա-դաշնակցային հարաբերությունների մասին՝ գալ, փրկել՝ անպայմանորեն տիրելու ակնկալիքով, այն, ինչ մնացել է Հայաստանից։

Ընդդիմադիր հայտնի գործիչների՝ «վաշինգտոնյան ախուվախն», արդ, ստիպում է հարցադրում անել՝ արդյոք նույնպիսի պեսիմիստական կանխատեսումներ կանեի՞ն, եթե Փաշինյան-Ալիև հանդիպումը տեղի ունենար այլ մայրաքաղաքում (ընդդիմության դեպքում այլ մայրաքաղաք ասվածը բնականաբար մեկն է ու միակը՝ Մոսկվան), ՌԴ նախագահ Պուտինի «թամադայությամբ»։ Արդյոք Կրեմլի ոսկեզօծ սյուների ներքո Ալիևին հանդիպած ու փոխըմբռնման արդյունքում հուշագիր ստորագրած Փաշինյանն այդ դեպքում և՞ս կմեղադրվեր ժողովրդի թիկունքում գաղտագողի գործարք կնքելու մեջ, արդյոք այդ «գործարքը», ինչպես այս դեպքում, կորակվե՞ր որպես «դատարկ թղթի ստորագրում»՝ առանց ածանցյալ հարցերի՝ գերիների ազատում, ՀՀ-ի օկուպացված տարածքներից ադրբեջանական զինուժի դուրսբերում և այլն։ Այս հարցադրումների պատասխաններն ակնհայտ են՝ անշուշտ, ոչ։ Ընդդիմության համար խաղաղությունը քաղաքական այս՝ տարածաշրջանային բարդ ու տուրբուլենտ (ՀՀ-ի դեպքում՝ նաև նախընտրական) հանգրվանում դիտարկվում է ոչ թե որպես պետության գոյության, կայունության և զարգացման միակ և անփոխարինելի երաշխիք, այլ «խանգարող հանգամանք», խոչընդոտ։ Խաղաղությունը և դրա շուրջ ընթացող բանակցությունները՝ դրանց արդյունքում արձանագրվող թեկուզև ամենանվազ արդյունքներով՝ առաջ շարժվելու հեռանկարը ուրվագծելով, բնական է, չի բխում ընդդիմության ոչ միայն քաղաքական, այլև կենսական շահերից, քանի որ միայն խաղաղության հասնելու փորձերի ձախողումը, իմա՝ պատերազմն ու դրա հիմքով անխուսափելիորեն ի հայտ եկող անկայունությունն ու քաոսն են լինելու իշխանությունը զավթելու երաշխիքը՝ դրանից բխող հետևանքներով։ Այն է՝ ռազմավարական դաշնակցի պատկերացրած «պարամետրերով» «խաղաղության թղթի» ստորագրում, որով Հայաստանի Հանրապետությունը ոչ թե թղթի կողմ է, այլ լավագույն դեպքում՝ թղթով ինքնիշխանությունից զրկված, մասնատված, վերցված կամ հանձնված։ Եթե ավելի հստակ՝ ընդդիմության ուզածը հենց «Զանգեզուրի միջանցքը» տալն է՝ միայն թե դրա պուտինյան ինտերպրետացիայով։